ΓΛΑΥΚΩΜΑ

Τι είναι το γλαύκωμα ;
Είναι μια συχνή πάθηση των οφθαλμών, που χαρακτηρίζεται από προοδευτική καταστροφή του οπτικού νεύρου λόγω αυξημένης ενδοφθάλμιας πίεσης.Προκαλεί αλλοιώσεις των οπτικών πεδίων και τελικά μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.

Πώς δημιουργείται το γλαύκωμα ;
Ο οφθαλμός παράγει ένα υγρό, το υδατοειδές υγρό, το οποίο κυκλοφορεί μέσα στα διάφορα διαμερίσματά του και αποχετεύεται στη φλεβική κυκλοφορία. Οταν υπάρχει αντίσταση στην αποχέτευσή του, ο αυξημένος όγκος του συνεχώς παραγόμενου υγρού πιέζει τα τοιχώματα του οφθαλμού, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ενδοφθάλμια πίεση.Η πίεση που ασκείται πάνω στις ίνες του οπτικού νεύρου, προκαλεί προοδευτική, μη αναστρέψιμη καταστροφή του νεύρου(κοίλανση ΟΝ). Το οπτικό νεύρο μεταφέρει τα οπτικά ερεθίσματα από το μάτι στον εγκέφαλο.

Ποιές είναι οι φυσιολογικές τιμές της ενδοφθάλμιας πίεσης ;
Οι τιμές μεταξύ 10 - 20 mm Hg θεωρούνται φυσιολογικές.

Πως γίνεται η μέτρηση της πίεσης;
Η ενδοφθάλμια πίεση μετράται με το τονόμετρο, ένα μηχάνημα, που ακουμπά ελαφρά στον κερατοειδή, μετά από ενστάλαξη αναισθητικού κολλυρίου, ώστε ο ασθενής δεν αισθάνεται καμία ενόχληση.Απαιτεί όμως καλή συνεργασία (ο εξεταζόμενος δεν κλείνει τα μάτια του και δεν σφίγγεται).Υπάρχουν και τονόμετρα αέρος, που δεν ακουμπούν στον κερατοειδή, αλλά είναι λιγότερο ακριβή.

Τι είναι η παχυμετρία κερατοειδούς;
Ο κερατοειδής έχει ένα πάχος, που μετράται σε μικρά (μm), που είναι συγκεκριμένο για τον κάθε άνθρωπο, γενετικά προκαθορισμένο.Το τονόμετρο είναι στανταρισμένο για μεσαία πάχη κερατοειδούς (520-540μm). Αν το πάχος είναι μικρότερο ή μεγαλύτερο από το μέσο όρο, πρέπει να κάνουμε υπερ ή υποδιόρθωση στις τιμές που βρίσκουμε.
Ετσι π.χ. τρία άτομα με την ίδια οριακή πίεση 21 mmHg, θα έχουν διαφορετική αντιμετώπιση, ανάλογα με το πάχος του κερατοειδούς που διαθέτουν. Αν κάποιος έχει πάχος 490 μm, θα πρέπει να πάρει θεραπεία, γιατί η πίεσή του είναι πραγματικά ανώτερη απ'αυτή που μετράμε. Αυτός που έχει πάχος 600 μm, δεν κινδυνεύει άμεσα, γιατί η πίεσή του είναι πιό χαμηλή, ενώ αυτός που έχει 540 μm, η πίεσή του είναι όπως μετράται και χρειάζεται παρακολούθηση.
Το πάχος του κερατοειδούς μετράται με ειδικό μηχάνημα με υπερήχους, και είναι πολύ σύντομη και ανώδυνη εξέταση.

Πως μπορώ να προβλέψω αν θα πάθω γλαύκωμα;
Καλό είναι να γνωρίζει ο καθένας την ανατομική κατασκευή του ματιού του, το πάχος του κερατοειδούς, το είδος της γωνίας προσθίου θαλάμου που διαθέτει και το κληρονομικό ιστορικό του.

Ποιοί τύποι γλαυκώματος υπάρχουν;

Χρόνιο απλούν γλαύκωμα ανοικτής γωνίας
Είναι ο πιο συχνός τύπος γλαυκώματος, που χαρακτηρίζεται από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, αλλοιώσεις στα οπτικά πεδία και ανοικτή γωνία .

Γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης
Μπορεί κάποιος να έχει φυσιολογικές τιμές ενδοφθάλμιας πίεσης, αλλά με παθολογικά οπτικά πεδία και κοίλανση οπτικού νεύρου. Αυτό λέγεται γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης και συμβαίνει σε ασθενείς με υπόταση, ημικρανίες, αύξηση της γλοιότητας του αίματος, καρδιαγγειακά προβλήματα, τα οποία προκαλούν μειωμένη παροχή αίματος στο οπτικό νεύρο.Είναι επικίνδυνο, γιατί δεν διαγιγνώσκεται εύκολα.

Οφθαλμική υπερτονία
Από την άλλη πλευρά, μπορεί κάποιος να έχει υψηλή πίεση >21, χωρίς να έχει παθολογικά οπτικά πεδία και το οπτικό νεύρο είναι φυσιολογικό. Αυτή η περίπτωση καλείται οφθαλμική υπερτονία. Ενα ποσοστό από αυτά τα άτομα θα αναπτύξει γλαύκωμα μετά από χρόνια, γιαυτό χρειάζεται παρακολούθηση.

Ψευδοαποφολιδωτικό γλαύκωμα
Είναι ένας άλλος τύπος γλαυκώματος, που οφείλεται στην παραγωγή αποφολιδωτικού υλικού από το φακό του ματιού (μικρές φολίδες), που αποφράσσουν τη γωνία με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πίεση.Αυτή η πάθηση ονομάζεται ψευδοαποφολίδωση. Η πίεση παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, γιαυτό και χρειάζεται να γίνονται μετρήσεις διαφορετικές ώρες της ημέρας. Τα άτομα που εμφανίζουν ψευδοαποφολίδωση, πρέπει να παρακολουθούνται πιο συχνά για μέτρηση της πίεσης, και για την εξέλιξη του καταρράκτη, που εμφανίζεται πιο γρήγορα σε αυτά τα μάτια.

Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας
Το υδατοειδές υγρό του ματιού αποχετεύεται από τη γωνία, που σχηματίζεται από την ίριδα και τον κερατοειδή. Οταν αυτή είναι πολύ στενή, μπορεί να εμποδίσει τη φυσιολογική αποχέτευση του υγρού, με αποτέλεσμα μεγάλη αύξηση της πίεσης μέσα στο μάτι. Αυτό δημιουργεί το γλαύκωμα στενής ή κλειστής γωνίας, πού χαρακτηρίζεται από πολύ αυξημένη πίεση, άνω των 40-50 mm Hg, έντονο πόνο, τάση προς έμετο, έντονη ερυθρότητα και θόλωση της όρασης λόγω του οιδήματος του κερατοειδούς. Είναι οξεία κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπιστεί αμέσως από τον Οφθαλμίατρο με χάπια και κολλύρια στην οξεία φάση.Μετά ακολουθεί Yag Laser ιριδοτομή, δηλαδή μία ή περισσότερες οπές, που ανοίγονται με το Laser στην ίριδα, ώστε το υγρό να περνάει από αυτές και να μη δημιουργηθεί πια πρόβλημα.Δεν μπορούμε να επέμβουμε στην ανατομική κατασκευή του ματιού, απλά διορθώνουμε λίγο τα σφάλματα της φύσης.

Αλλοι τύποι γλαυκώματος είναι : τα μετεγχειρητικά, φλεγμονώδη (μετά από φλεγμονές), το νεοαγγειακό γλαύκωμα σε διαβητικούς ή μετά από απόφραξη φλέβας αμφ/δούς κ.λ.π.

Τι συμπτώματα προκαλεί το γλαύκωμα ;
Δυστυχώς, το γλαύκωμα είναι ύπουλη ασθένεια. ΔΕΝ ΔΙΝΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑ. Συνήθως ανακαλύπτεται τυχαία, σε οφθαλμολογική εξέταση ρουτίνας, όταν ο ασθενής έρχεται για να αλλάξει τα γυαλιά του.Το γλαύκωμα καταστρέφει σταδιακά το οπτικό νεύρο, χωρίς να επηρεάζει την οπτική οξύτητα μέχρι το τελικό στάδιο.Η κεντρική όραση παραμένει φυσιολογική, ενώ τα οπτικά πεδία (η αντίληψη του χώρου γύρω μας) συνεχώς στενεύουν, χωρίς όμως αυτό να γίνεται πάντα αντιληπτό από τον ασθενή, παρά μόνο όταν επηρεαστεί η κεντρική όραση. Τότε όμως είναι ήδη πολύ αργά για θεραπεία.
Μόνο σε περίπτωση που έχουμε πολύ αυξημένη πίεση, άνω των 40-50 mm Hg, όπως στο οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας, υπάρχει έντονος πόνος και θόλωση της όρασης.

Ποιοί κινδυνεύουν να πάθουν γλαύκωμα ;
Η συχνότητα του γλαυκώματος στο γενικό πληθυσμό είναι 1% - 2%, στα άτομα άνω των 40 ετών και αυξάνει με την ηλικία. Υπάρχει σημαντική κληρονομική επιβάρυνση στους συγγενείς των γλαυκωματικών ασθενών. Από διάφορες μελέτες που έχουν γίνει γνωρίζουμε ότι : όταν πάσχει μόνο η μητέρα από γλαύκωμα, τότε υπάρχει κίνδυνος 20% τα παιδιά να αναπτύξουν κι αυτά την πάθηση.Οταν πάσχει μόνο ο πατέρας ο κίνδυνος είναι 8% και όταν πάσχουν και οι δύο γονείς ανέρχεται στο 26%.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι : η μεγάλη ηλικία (>60 ετών), καρδιαγγειακές παθήσεις (αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης), υψηλή μυωπία, χρήση κορτιζόνης, οφθαλμικό τραύμα, οφθαλμικές φλεγμονές, κ.α.

Τι είναι η εξέταση των οπτικών πεδίων ;
Τα οπτικά πεδία εξετάζουν τη λειτουργικότητα του οπτικού νεύρου και χρειάζονται για την παρακολούθηση του γλαυκώματος. Η εξέταση γίνεται με αυτόματα μηχανήματα, τα περίμετρα, με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο εξεταζόμενος κάθεται μπροστά σε ένα θολωτό μηχάνημα και πατάει ένα κουμπί κάθε φορά που βλέπει ένα μικρό φως να ανάβει μέσα στο θόλο. Το σύνολο των φωτεινών σημείων αποτελεί ένα διάγραμμα, μια γραφική παράσταση. Τα σημεία που δεν είδε ο ασθενής αντιστοιχούν σε κατεστραμμένες νευρικές ίνες του οπτικού νεύρου και καταγράφονται σε τόνους του γκρί(από ανοικτό γκρί μέχρι μαύρο), ανάλογα με το βάθος του σκοτώματος. Σε κάποιους τύπους οπτικών πεδίων η καταγραφή είναι έγχρωμη, και τα χρώματα σκουραίνουν, ανάλογα πάλι με την ένταση του ελλείμματος. Πρέπει να γίνονται κάθε 6 μήνες ή κάθε χρόνο ή και συχνότερα στα άτομα που έχουν γλαύκωμα.



Θεραπεύεται το γλαύκωμα ;
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι συνήθως οι βλάβες στο οπτικό νεύρο, εφ’ όσον γίνουν δεν διορθώνονται, αλλά σταθεροποιούνται και δεν εξελίσσονται με την κατάλληλη θεραπεία.

Η θεραπεία του γλαυκώματος είναι :

• φαρμακευτική (με κολλύρια) και χάπια
• με ακτίνες Laser
• χειρουργική

Συνήθως αρχίζουμε με αντιγλαυκωματικά κολλύρια ή Laser σε ορισμένες περιπτώσεις. Αν η πίεση δε ρυθμίζεται ικανοποιητικά ή όταν υπάρχει προοδευτική επιδείνωση των οπτικών πεδίων, προχωράμε σε εγχείρηση, που είναι πολύ αποτελεσματική. Με την επέμβαση ανοίγουμε μια οπή στη γωνία του προσθίου θαλάμου, από όπου παροχετεύεται το υδατοειδές υγρό και πέφτει η πίεση. Η επέμβαση δεν διαρκεί επ’αόριστον, γιατί η οπή μπορεί να κλείσει και να χρειαστεί δεύτερη επέμβαση.

Φαρμακευτική θεραπεία
Στην επιτυχία της θεραπείας συμβάλλει αποφασιστικά η πλήρης συμμόρφωση του ασθενούς με τις οδηγίες του γιατρού, καθώς η θεραπεία διαρκεί εφ’ όρου ζωής και συχνά ο ασθενής καλείται να βάζει δύο ή και τρία κολλύρια πολλές φορές την ημέρα.
Σήμερα υπάρχουν κολλύρια 2 σε 1, δηλ. δύο ουσίες σε ένα κολλύριο μαζί, και αρκεί μία σταγόνα μία μόνο φορά την ημέρα, για να κατεβάσει πολύ την ενδοφθάλμια πίεση.

Πως μπορούμε να προλάβουμε το γλαύκωμα ;
Η σημαντικότερη θεραπεία είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση.
Κάθε άτομο ηλικίας άνω των 40 ετών και οπωσδήποτε εκείνοι που έχουν κληρονομική επιβάρυνση ή άλλους παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, σαχ.διαβήτη), πρέπει να εξετάζονται από Οφθαλμίατρο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Η μέτρηση της πίεσης των ματιών, η εξέταση του οπτικού νεύρου με βυθοσκόπηση και ο έλεγχος των οπτικών πεδίων όταν χρειάζεται, επιτρέπουν να ανακαλυφθούν όσοι έχουν προδιάθεση να αναπτύξουν γλαύκωμα και όσοι βρίσκονται σε αρχικά στάδια.
Οσοι πάσχουν ήδη από γλαύκωμα πρέπει να εξετάζονται πιό συχνά, ανά 3μηνο περίπου, ώστε να ρυθμίζεται καλά η ΕΠ και να κάνουν οπτικά πεδία κάθε χρόνο.
Προληπτικά, πρέπει να ρυθμίζεται καλά η αρτηριακή πίεση, το σάκχαρο στους διαβητικούς, να ακολουθείται υγιεινή διατροφή και να εφαρμόζεται σωματική άσκηση, να αποφεύγεται ο καφές και το κάπνισμα (μειώνουν την παροχή αίματος στο οπτικό νεύρο) και η παρατεταμένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Η λήψη συμπληρωματικών αντιοξειδωτικών βιταμινών (A,C,E) και Ginkgo Biloba (μια ουσία που βελτιώνει την εγκεφαλική κυκλοφορία) μπορεί επίσης να βοηθήσουν. 'Ολα αυτά τα εναλλακτικά μέσα αποσκοπούν στην καλύτερη κυκλοφορία και παροχή αίματος στον αμφιβληστροειδή και στο οπτικό νεύρο, και δρούν συμπληρωματικά στη φαρμακευτική αγωγή του γλαυκώματος.

Σύγχρονες εξετάσεις για τον έλεγχο του οπτικού νεύρου
OCT της οπτικής θηλής
GDX
HRT


Μόνο η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να εμποδίσουν την πάθηση να εξελιχθεί και να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες βλάβες.